KONSUMENT

Zgodnie z art. 22(1) k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Zgodnie z definicją zawartą w Dyrektywie 93/13 w art. 2 lit. b) „konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych zakresem dyrektywy działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością gospodarczą i zawodową. Z kolei „przedsiębiorca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych dyrektywą działa w ramach swej działalności gospodarczej lub zawodowej.

badanie statusu konsumenta (podobnie jak badanie nieuczciwego charakteru warunków umownych) następuje wg stanu na moment zawarcia umowy i wyłącznie w relacji z bankiem
konsumentem jest się ze względu na przynależność do określonej grupy (grupy konsumentów), która jako taka charakteryzuje się określonymi cechami (strukturalnie słabsza pozycja względem przedsiębiorcy), a nie ze względu na posiadanie konkretnych cech przez konkretną osobę
TSUE uznał za niezbędne, aby kryteria, według których sąd dokonuje oceny, czy dany podmiot w konkretnym stosunku działa jako konsument miały charakter obiektywny, niezależny od konkretnych cech, jakimi ten podmiot wykazuje się w danym stosunku
z orzecznictwa TSUE jasno wynika, że nawet niezwykle bliskie powiazanie strukturalne zawartej umowy z działalnością zawodową danej osoby, jak również wysoce specjalistyczny charakter zawieranych umów, wymagający niezwykle zaawansowanej wiedzy, duża częstotliwość ich zawierania oraz zaangażowanie na wysokim poziomie nie przesądza o utracie statusu konsumenta tej osoby w ramach umowy, która została zawarta poza zakresem działalności gospodarczej lub zawodowej danej osoby, w celu zaspokojenia jej potrzeb (wyrok Reliantco Investments LTD, C-500/18, wyrok Petruchowa, C-2018/18)
we wniosku kredytowym wskazany został cel kredytowania – zakup działki budowlanej

Przeciętny konsument

„Przeciętny konsument” (XVII AmA 160/14 - wyrok SOKiK z 9 maja 2017 r.):

mimo pewnego stopnia wiedzy i orientacji w rzeczywistości nie jest jednak profesjonalistą,
może więc nie mieć w danej dziedzinie pełnej, kompletnej i specjalistycznej wiedzy na poziomie właściwym dla profesjonalistów,
wiedza, jaką posiada przeciętny konsument nie pozwala mu na profesjonalną ocenę adresowanych do niego informacji dotyczących kredytów powiązanych z walutą obcą,
może nie mieć dostępu do tylu informacji, którymi dysponuje przedsiębiorca,
zakłada, że przedsiębiorca jako profesjonalista jest podmiotem wiarygodnym,
zakłada, że przedsiębiorca jako profesjonalista wskaże mu ryzyka związane z daną transakcją,
zakłada że otrzyma informacje, które nie będą wprowadzały go w błąd lub dawały złudnego poczucia bezpieczeństwa (o którym zapewniał bank).

Przeciętny konsument a racjonalny inwestor

Banki próbują postawić znak równości pomiędzy definicją „przeciętnego konsumenta” a definicją „racjonalnego inwestora” właściwą dla prawa obrotu papierami wartościowymi.

Banki uczyniły kredytobiorców uczestnikami rynku walutowego (FOREX) – nie informując ich o tym, a oni tylko przyszli do banku ponieważ chcieli otrzymać kredyt w określonej kwocie w złotych polskich. Czy przeciętny konsument ma wiedzę o rynku FOREX ? – odpowiedź jest oczywista – NIE. Czy oferując tak ryzykowny produkt bank sprawdzał doświadczenie kredytobiorców w tym zakresie ? – NIE bo okazałoby się, że go nie mają a co za tym idzie bank nie mógłby sprzedać swojego produktu.

W Polsce jest ponad 700 tys. Polaków z kredytami pseudofrankowymi, nie licząc kredytobiorców w innych krajach – którzy są przeciętnymi konsumentami i którzy dali się zwieść reklamom i zapewnieniom o stabilności CHF i bezpieczeństwie kredytów indeksowanych. Ci przeciętni konsumenci ulegli technikom sprzedażowym banków i pośredników finansowych. Pomimo tego, że wokół kredytów pseudofrankowych toczy się od wielu lat dyskusja, również Sądy nie były obojętne na argumenty banków o uczciwym charakterze umów – dopiero teraz wykształca się jednolita linii orzecznicza.

Gdyby ktoś tym przeciętnym konsumentom powiedział, że:

ryzyko walutowe jest nieograniczone,
mogą nie spłacić kredytu,
kwota ze sprzedaży nieruchomości może nie pokryć ich długu
bank rozdaje wszystkie karty
stają się graczami na rynku FOREX

tylko wówczas przeciętny, racjonalnie myślący konsument po takiej informacji ze strony banku mógłby podjąć świadomą decyzję i z pewnością nie nabyłby takiego produktu.

Wyedukowany konsument

Nawet odpowiednie wyedukowanie może nie wystarczać w relacjach podmiotu słabszego ze znacznie silniejszym (a takim jest bank), który wykorzystuje swoją pozycję. „Wyedukowanie” konsumenta nie zwalnia przedsiębiorcy od obowiązku:

rzetelnego,
pełnego,
jasnego i prawdziwego informowania,
niewprowadzania w błąd,
przestrzegania kodeksu dobrych praktyk,
ujawniania rzeczywistego handlowego celu praktyki,
niezatajania i przekazywania w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu.

Doświadczenie zawodowe konsumenta

Konsument (niezależnie od tego jaki zawód wykonuje) znajduje się zawsze w słabszej pozycji w stosunku do przedsiębiorcy – dlatego jest objęty reżimem ochrony wprowadzonym przez dyrektywę 93/13. Słabsza pozycja konsumenta wobec przedsiębiorcy dotyczy:

zarówno stopnia poinformowania klienta,
jego siły przetargowej w obliczu sformułowanych z góry przez przedsiębiorcę warunków, na których treść konsument nie ma wpływu.

TSUE w wyroku z dnia 3 września 2015 r. w spr. Costea C-110/14 uznał, że adwokat zawierający umowę z przedsiębiorcą, ze względu na brak związku z działalnością kancelarii, znajduje się w słabszej pozycji względem przedsiębiorcy – i należy uznawać go za konsumenta podlegającego ochronie dyrektywy.

Prowadzenie działalności gospodarczej w mieszkaniu

Nie będzie traktowana jako przedsiębiorca osoba, która część nieruchomości mieszkalnej przeznaczyła na prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej.

Tym bardziej nie straci statusu konsumenta osoba, która w miejscu zamieszkania jedynie zarejestruje działalność gospodarczą, którą faktycznie wykonuje poza domem.

Wynajmowanie kredytowanej nieruchomości

O statusie konsumenta decyduje moment zawarcia umowy i zamiar jaki kredytobiorca miał w tym czasie.

Jeśli kredytobiorca zakupił nieruchomość, w której zamieszkał a następnie z różnych przyczyn losowych (brak środków na spłatę kredytu, rozwód, wyjazd) zmuszony został do jej wynajęcia – to w dalszym ciągu będzie traktowany jak konsument.